First we took Manhatten,

than we stay in Berlin (vrij naar Leonard Cohen).
Berlijn is deze maand wederom in het brandpunt van de belangstelling. Het is 20 jaar geleden dat daar het einde van de Koude Oorlog begon, en dat is voor een voormalig anti-kernwapendemonstrant een gedenkwaardig moment. Ik ben daar dan ook heen gegaan, iets wat ik in 1989 ook wilde, bij het zien van de aangrijpende tv-beelden, maar toen niet deed.
Als je nu van de Potsdamer Platz loopt naar de Brandeburger Tor, herinnert alleen een smalle strook rood plaveisel aan de plaats van de muur. Achteloos loop je er over en ga je van links naar rechts. Zowel in de letterlijke als de figuurlijke betekenis van het woord was dat 21 jaar geleden voor de oostelijke Duitsers onvoorstelbaar.

Berlijn is een stad waarin je de historie beleeft. 19 eeuws Pruissen, 1e en 2e Wereldoorlog, de tweede helft van de 20ste eeuw; wat daar gebeurde was wereldnieuws. De stad is voor een deel wederopgebouwd, met prachtige hoge moderne gebouwen, maar er staan ook ruïnes, er zijn open plekken, en nog gebouwen vol met kogelgaten uit 1945. Zo zijn er nog steeds panden, vroeger eigendom van Joodse families, waarvan zich nog geen erfgenaam gemeld heeft, en die daarom nog steeds verlaten zijn en leeg staan.

Berlijn is een heerlijke plaats om te vertoeven. Uit eten gaan kost daar maar een derde van dat wat je in London zou betalen, en het is nog lekkerder ook. Prettig voor de hedendaagse makelaar. Ook zijn de mensen in het algemeen erg aardig. Als ik met Duitsers spreek probeer ik mijn Nederlandse accent te camoufleren door extra hard te praten. Dat klinkt erg Duits vinden Nederlanders, maar niet in Berlijn, daar hebben ze geen grote bek. Ze zijn er wel bijzonder creatief en hebben een aangenaam straatleven. De burgemeester zei: Wir sind arm, aber sexy.

Als ik ergens ben dan probeer ik ook de onroerend goed markt te doorgronden. Ik heb de volgende observaties, die ik in verband breng met onze situatie.

Observatie I. De woningprijzen in Berlijn zijn laag, minder dan de helft van bijv. Frankfurt. Daardoor zijn er veel jonge mensen en kunstenaars die het zich kunnen veroorloven om daar te wonen. Dat lijkt een beetje op het kunstenaarsdorp Kats, waar de woningprijzen erg laag zijn, of Geersdijk (beiden Noord-Beveland), waar binnenkort de grootste galerie van Zeeland geopend zal worden. Lage woningprijzen trekken creatievelingen en jonge mensen aan.

Observatie II. Een van de problemen is dat Berlijn te veel plannen heeft. Er wonen ca. 3,5 miljoen mensen, maar er is plancapaciteit voor het dubbele. In Nederland werd tot 2 jaar geleden overplanning gezien als een remedie tegen de veel te lange en stroperige procedures. Er is echter een zekere schaarste nodig voor een positieve ontwikkeling van de onroerend goed markt.

Observatie III. Waardestijging van onroerend goed is onderdeel van het rendement. In de Berlijnse vastgoedmarkt is ontzettend veel geïnvesteerd al meer dan 10 jaar geleden, maar vermoedelijk zijn er nog niet veel mensen beter van geworden. Iedere eerstejaarsstudent kon een mooie prognose afgeven op basis van de verwachting dat Berlijn, op het snijvlak van Oost- en West-Europa, en hoofdstad van de (toen) 3e economie van de wereld, een prima investering zou zijn. De prijzen zijn echter laag gebleven en rendementen worden gekannibaliseerd door (aanvangs)leegstand. Het geeft maar weer eens aan, dat je niet zo maar in een onroerend goed project moet stappen. Deskundig advies betaalt zichzelf terug.


Tschüß
Mark Faasse